نام علمی: Humulus lupulus
گیاهی علفی و چندساله است. ساقههایش یکساله و دو پایه و ساقهایش زاویهدار، موجی، پیچیده و چسبنده است که به ارتفاع ده متر میرسد. برگهایش شبیه به برگ مو دندانهدار و پوشیده از کرک است. پایین برگ سبز روشن و بالای آن سبز تیره است. این گیاه گلهای نر و ماده دارد. این گلها به رنگ زرد و سبز روی ساقه به طور جداگانه ظاهر میشوند. گلهای نر ریز، کوچک و خوشهای است. گلهای مادهی آن به شکل مخروطی است. گلها در ماههای تیر تا شهریور دوام دارند. گیاه رازک خزنده است و همیشه نیاز به تکیهگاهی دارد که خود را بالا بکشد. خواص درمانی آن در گلهای مادهی آن است. در این گلهای زرد رنگ گردی به نام لوپین وجود دارد که بویش تند و نافذ و طعمش کمی تلخ است. از آنجایی که تمام خواص طبیعی آن در مادهی لوپین است در چیدن و خشک کردن گلها باید دقت شود. برای خشک کردن لازم است که گیاه را روی پارچهای پهن کرد و در آفتاب مستقیم خشک کرد و بعد در ظرف چوبی دردار دور از رطوبت نگهداری کرد. عصارهی گیاه به عنوان طعمدهنده در غذا و صنعت نوشابهسازی مصرف میشود. بیشترین مصرف گیاه از قدیم تا اکنون در صنعت ساخت ماءالشعیر بوده است. چون طعم آن را تلخ میکند و عطری به آن میدهد و مهم تر از همه از فاسد شدن آن جلوگیری میکند. برای اولین مرتبه از آن در کارخانجات آبجوسازی ایتالیا در قرن هفدهم استفاده شد و پس از آن سایر کشورهای دیگر نیز از گیاه استفاده کردند. گیاه رازک در آلمان اهمیت خاصی دارد. اخیراً رازک را پرورش میدهند اما گیاه به طور خودرو در بسیاری از مناطق میروید. در ایران در گرگان، مازندران، در سواحل دریا، لاهیجان و بسیاری دیگر از شهرهای شمال دیده میشود.
رازک طبیعت معتدل دارد.
قسمت مورد استفاده: سرشاخههای گلدار
حمام کردن در وانِ زوائد حاصل از تخمیر رازک، تأثیر جوانکننده دارد و برای رفع مشکلات قاعدگی موثر است. رازک آرامبخش است، بهخصوص هنگامی که همراه با آرامبخشهای گیاهی دیگر مانند گل ساعتی مصرف شود. اگر به صورت مساوی از هرکدام دم کنید و شب موقع خواب میل کنید بسیار موثر است. برخی اوقات، در افرادی که رازک میچینند، اثرات آرامبخش مشاهده میشود. گاهی نیز به منظور رفع مشکلات عصبی، گلهای رازک را در بالش میگذاشتند.
تقویت معده، اشتها آور: پنج گرم رازک را به مدت ده دقیقه با یک لیوان آب جوش در قوری چینی دم کنید و بعد از صاف کردن با عسل شیرین کنید و بنوشید.
درد مفاصل(حتی دردهای ناشی از سرطان): مقداری سرشاخههای گلدار رازک را با آب کم روی حرارت بگذارید تا یک جوش بزند. بعد آن را مرتب روی محل ماساژ دهید.
کندی ادرار، عفونت کلیه: پنج گرم گل رازک را با یک لیوان آب جوش به مدت ده دقیقه دم کنید و صافکردهی آن را بعد از غذا بنوشید.
غلظت خون: پنج گرم گل رازک را با یک لیوان آب جوش دم کنید و بعد از غذا بنوشید.
انگل در کودکان بالای سه سال: مقداری گل رازک را با یک فنجان آب جوش دم کنید و شبها موقع خواب به کودک بنوشانید.
نعوظ دردناک: سه گرم گیاه را هر شب دم کنید و بنوشید.
کم خونی بهخصوص در کودکان: دو گرم رازک را با یک فنجان آب جوش در قوری چینی، استیل یا بلور به مدت ده دقیقه دم کنید و بعد از صاف کردن آن را با کمی شکر سرخ شیرین کنید و بنوشید.
تقویت معده: پنج گرم گل رازک را با یک لیوان آب جوش به مدت پانزده دقیقه دم کنید و بعد از هر غذا صاف کردهی آن را بنوشید.
نکته ها:
- مصرف رازک برای کودکان زیر دو سال و خانمهای شیرده و باردار زیانآور است.
- مصرف رازک ممکن است در بعضی افراد به علت گردههای گیاه حساسیت پوستی ایجاد کند.